Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego

10 października obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. Został on ustanowiony przez Światową Federację Zdrowia Psychicznego w 1992 roku. Jego podstawowe cele to:
1) Zwrócenie uwagi na problematykę zdrowia psychicznego: rozpowszechnianie wiedzy na temat zdrowia psychicznego i chorób psychicznych, zwiększanie świadomości społecznej odnośnie znaczenia zdrowia psychicznego oraz zachęcanie do podejmowania działań na jego rzecz. Chodzi głównie o przekazanie szerokiej publiczności informacji o ogromnym rozpowszechnieniu zaburzeń psychicznych, które są mylnie uważane za problem niszowy. Tymczasem różne formy zaburzeń psychicznych dotykają blisko 25% populacji. Badania przeprowadzone w krajach UE wskazują nawet, że zaburzenia psychiczne dotkną w jakimś momencie życia 38% populacji (choć w badaniach tych oprócz typowych zaburzeń psychicznych uwzględniono także schorzenia neurologiczne). Z kolei z estymacji WHO wynika, że już w roku 2030 depresja będzie pierwszą co do znaczenia przyczyną niepełnosprawności na świecie (stąd zapewne hasło Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego w roku 2017). Największe znaczenie mają zaburzenia uważane za skutek przemian cywilizacyjnych (pośpiechu, niestabilności itp.) oraz zaburzenia psychiczne towarzyszące chorobom somatycznym i wikłające ich przebieg (choć trzeba tu zauważyć, że odsetek najważniejszych chorób psychicznych takich, jak schizofrenia czy choroba afektywna dwubiegunowa utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie). Z danych polskich (badania przeprowadzone przez Instytut Psychiatrii i Neurologii) nt. kondycji psychicznej mieszkańców Polski w wieku od 18 do 64 lat wynika, że prawie osiem milionów osób (23.4%) w Polsce boryka się z mniejszymi lub większymi zaburzeniami psychicznymi. Dane te nie różnią się istotnie od tych, które pochodzą z badań ogólnoeuropejskich.
2) Celem związanym z poprzednim jest ograniczenie dyskryminacji osób psychicznie chorych. Dyskryminacja chorych psychicznie w różnych obszarach życia społecznego i zawodowego, prowadzi np. do trudności w uzyskaniu zatrudnienia. Zjawisko to powszechne w przypadku niepełnosprawnych w ogóle w przypadku osób psychicznie chorych zostaje wzmocnione przez stygmatyzację takich osób. Efektem stygmatyzacji jest ze strony pacjentów unikanie leczenia psychiatrycznego, a ze strony otoczenia unikanie kontaktu z osobami chorymi. Kolejnym jej skutkiem jest zaniedbywania elementarnej potrzeby zapewnienia godziwych warunków leczenia i zaniżania kosztów leczenia psychiatrycznego. Skrajnym wyrazem dyskryminacji są (zdarzające się nadal) trudności w uzyskaniu pomocy lekarskiej w przypadku somatycznych problemów u osób chorych psychicznie.
3) Kolejnym celem ŚDZP jest przedstawienie współczesnej oferty leczenia psychiatrycznego i przełamanie stereotypu o złym rokowaniu zaburzeń psychicznych. Przedstawiając możliwości leczenia i rehabilitacji oraz korzystając ze współpracy z organizacjami pacjentów można ukazać aktywne życie chorych podejmujących odpowiedzialność ze swoje zdrowie.
Doceniając rolę psychiatrii w systemie ochrony zdrowia przy uwzględnieniu opinii środowiska psychiatrycznego w Polsce oraz organizacji reprezentujących pacjentów, minister zdrowia rozpoczął proces reformowania tej dziedziny medycyny w Polsce. Najważniejszymi elementami reformy są:
a) ustawa o zdrowiu publicznym jako świadectwo nowoczesnego państwa, w którym profilaktyka i prewencja stanowi istotny element ochrony zdrowia, zapobiegając chorobom i ich skutkom;
b) pozostawienie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego jako wspierającego rozwój głównie w obszarach strategii leczenia, infrastruktury i organizacji systemu;
c) nowa (pierwsza od 20 lat) wycena, przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, leczenia chorób psychicznych w trybie szpitalnym i ambulatoryjnym, która znacząco wpłynie na rozwój psychiatrii w Polsce, wzmacniając ją ekonomicznie i organizacyjnie;
d) systematyczne spotkania ze środowiskiem psychiatrów w Ministerstwie Zdrowia, jako ważna forma współpracy, dialogu i konsultacji departamentów ze środowiskiem psychiatrów.
e) przygotowanie do opracowania mapy potrzeb zdrowotnych w dziedzinie psychiatrii
f) możliwość pozyskania środków europejskich na działania związane z poprawą infrastruktury placówek ochrony zdrowia oraz działania mające na celu deinstytucjonalizację opieki psychiatrycznej (chodzi tu o przesunięcie leczenia psychiatrycznego z wielkich wyspecjalizowanych szpitali psychiatrycznych do mniejszych oddziałów w szpitalach ogólnych i rozwój opieki ambulatoryjnej i środowiskowej)
g) utrzymanie dotychczasowego kierunku działań związanych z wdrażaniem modelu środowiskowej opieki psychiatrycznej – propozycja przeprowadzenia pilotażu, który będzie miał na celu weryfikację przyjętych założeń organizacyjno-finansowych.
h) powołanie zespołu do spraw przygotowania kontynuacji Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego.
W Polsce funkcjonuje ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, zawierająca przepisy o postępowaniu wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi oraz środkach ochrony jej praw i godności. Ustawa ta uznaje, że zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa.
W dniu 28 grudnia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011– 2015, którego głównym celem jest m.in. promocja zdrowia psychicznego i profilaktyka zaburzeń psychicznych oraz zapewnienie chorym dostępu do kompleksowej i zintegrowanej opieki zdrowotnej. W 2014 r. Ministerstwo Zdrowia zainicjowało prace analityczno-przygotowawcze nad opracowaniem kolejnej edycji Programu na lata 2016-2020. Niestety, program ten wg. np. badań przeprowadzonych na zlecenie firmy farmaceutycznej Janssen we wszystkich krajach UE w Polsce miał, jak dotąd, charakter głównie aspiracyjny. Doceniono nowoczesność i ambitne założenia programu, wskazując jednocześnie na brak ich realizacji. Także polskie raporty wskazują na taki stan rzeczy (jeden z najważniejszych z nich jest nazywany wręcz „raportem o zaniechaniu”). Być może nowa edycja Programu (na lata2016-2020) zmieni tą niekorzystną sytuację.
Od grudnia 2013 roku funkcjonuje również Krajowy Program Działań na rzecz Równego Traktowania na lata 2013-2016. Program – przygotowany w Biurze Pełnomocnika Rządu do spraw Równego Traktowania – jest pierwszym dokumentem rządowym, który porusza problematykę równego traktowania grup narażonych na dyskryminację m.in. osób chorych psychicznie.
Ponieważ obchody ŚDZP mają różne formy i kierowane są do szerokiej publiczności, stwarzają one nadzieję na wytworzenie świadomych grup nacisku (osób chorych, ich rodzin i profesjonalistów) mogących wpłynąć na zmiany legislacyjne w zakresie psychiatrii, bowiem jakość legislacji psychiatrycznej jest niska, a ekspertyzy prawne wskazują na sprzeczność niektórych przepisów z aktami prawnymi wyższego rzędu (np. Konstytucją czy podpisanymi przez Polskę międzynarodowymi traktatami dot. praw człowieka).
Celem łączącym poprzednie jest próba przekonania społeczeństwa, że osoby z zaburzeniami psychicznymi są jego pełnoprawnymi członkami, a choroby psychiczne w swej istocie nie różnią się od chorób somatycznych.

Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego 2017 „Porozmawiajmy o Depresji”.
Corocznie święto obchodzone jest pod innym hasłem, w 2014 był to „Życie ze schizofrenią”, w 2015 „Pierwsza pomoc psychologiczna”. w roku 2016 przewodnie hasło to „Zdrowie psychiczne w miejscu pracy”. W tym roku hasłem jest: „Porozmawiajmy o depresji”