Na portalu Medycyna Praktyczna dla Pacjentów www.psychiatria.mp.pl można znaleźć znakomity artykuł nt. schizofrenii, którego autorką jest dr n. med. Joanna Borowiecka-Kluza. Artykuł ten w zwięzłej formie podsumowuje i systematyzuje obecną wiedzę nt. schizofrenii.  Na uwagę zasługuje wyczerpujące wyjaśnienie pojęć dotyczących zarówno samej choroby, jej objawów, jak i np. skutków ubocznych (które to pojęcia w tekstach ściśle fachowych zazwyczaj pozostają bez definicji). Podsumowując:

1. Schizofrenia (psychoza schizofreniczna) to choroba przewlekła. Należy do tzw. zaburzeń psychotycznych (psychoz), czyli stanów charakteryzujących się zmienionym chorobowo, nieadekwatnym postrzeganiem, przeżywaniem, odbiorem i oceną rzeczywistości. Chory cierpiący na psychozę ma poważnie upośledzoną umiejętność krytycznej, realistycznej oceny własnej osoby, otoczenia i relacji z innymi, a nawet nie jest do niej zdolny.
2.  Rodzaje schizofrenii: paranoidalna (dominują objawy pozytywne (objawy wytwórcze) – urojenia i omamy), hebefreniczna (zdezorganizowana) górują niedostosowanie i objawy dezorganizacji w zakresie myślenia, afektu oraz zachowania (zachowanie nieprzewidywalne, chaotyczne, infantylne, mowa rozkojarzona), katatoniczna (przeważają stany tzw. osłupienia lub pobudzenia katatonicznego; chory zazwyczaj nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem, milczy, pozostaje w stanie „osłupienia katatonicznego” (skrajny bezruch, „zastyganie” w różnych pozycjach); osłupienie katatoniczne może nagle przechodzić w stan bardzo silnego pobudzenia psychoruchowego – pacjent wykonuje ruchy chaotyczne, bez celu – po czym ponownie „zastyga” w osłupieniu, prosta (nie występują objawy pozytywne (wytwórcze); ta postać choroby zaczyna się powoli, a stopniowo narastające objawy negatywne są przyczyną załamania linii życiowej), rezydualna (dominują tzw. przewlekłe objawy resztkowe (rezydualne) o w miarę stabilnym i niewielkim nasileniu, które utrzymują się przez dłuższy czas z wyraźną przewagą objawów negatywnych; w przeszłości u osób na nią cierpiących wystąpił co najmniej jeden epizod choroby z objawami wytwórczym i niezróżnicowana)
3. 3. Jakie jest ryzyko zachorowania na schizofrenię?

a/ odsetek w populacji ogólnej (ok. 1% choroba dot. w równym stopniu kobiet i mężczyzn),
b/ wiek, w którym najczęściej zaczyna się choroba (połowa zachorowań przed 30 rokiem życia)
c/ brak różnic pomiędzy płciami za wyjątkiem wieku, w którym choroba się rozpoczyna (nieco wcześniej u mężczyzn)

1. 4. Początek choroby:

a/ nagły (choroba rozwija się w ciągu kilku dni)
b/ szybki (w ciągu kilku tygodni)
c/ stopniowy (objawy narastają przez kilka miesięcy a niekiedy nawet lat)

1. Symptomy występujące na początku choroby:

a/stopniowe „wycofywanie się”, rosnąca podejrzliwość, nieufność, zamknięcie w sobie, unikanie relacji z ludźmi, niewychodzenie z domu
b/ „dziwne” zachowania takiej osoby, na przykład nieadekwatne do sytuacji wypowiedzi.
c/ często pogłębiająca się obojętność chorego
d/ niekiedy na jej rozwój wskazuje wyraźne „załamanie linii życiowej” danej osoby (np. znaczne upośledzenie funkcjonowania społecznego, niemożność kontynuacji dotychczasowych planów edukacyjnych, zawodowych, życiowych)
e/zubożenie i upośledzenie życia emocjonalnego, wyraźnie różne w porównaniu z rówieśnikami zachowanie, przeżywanie oraz odgrywanie ról społecznych

1. 6. Przebieg schizofrenii

a/ liniowy (ciągły, stopniowo i powoli postępujący)
b/ falujący (epizodyczny), z okresami nasilenia objawów chorobowych/epizodów choroby i powrotów do pełnego lub częściowego zdrowia (remisja pełna, niepełna)

1. Objawy schizofrenii:

a/ objawy pozytywne (wytwórcze, produktywne) – urojenia (zaburzenia myślenia zniekształcające albo kreujące rzeczywistość – chory widzi rzeczy lub wydarzenia, które w rzeczywistości nie istnieją, albo nieadekwatnie odbiera i przeżywa rzeczywistość; jego przekonania są bardzo mocne, nikt nie jest w stanie mu wyjaśnić (rodzina, lekarz), że się myli; pacjent wierzy, że są one prawdziwe, a osoby, które starają się mu „wmówić, że jest inaczej”, włącza w swój świat urojeń i traktuje jak wrogów), omamy (halucynacje – zaburzenie spostrzegania obejmujące zmysły wzroku, słuchu, smaku, węchu, dotyku, polegające na realistycznym odczuwaniu doznania zmysłowego, mimo że w otoczeniu nie ma bodźca/obiektu, który to doznanie mógł wywołać) oraz tzw. pseudohalucynacje (pacjent nie słyszy głosów z zewnątrz, ale wewnątrz swojej głowy lub też „słyszy”, że głosy te wydobywają się z jego ciała i może z nimi dyskutować czy rozmawiać).
b/ objawy negatywne – stopniowe wycofywanie się z dotychczasowych zainteresowań i relacji międzyludzkich aż do całkowitej utraty zainteresowań i wycofania społecznego; abulia (zaburzenia aktywności, polegający na chorobliwym niedostatku lub braku woli, który przejawia się w niemożności podejmowania decyzji i działania), anhedonia (niemożność odczuwania przyjemności), aspontaniczność (spadek, utrata spontaniczności zachowań i uczuć), bierność, apatia, zubożenie wypowiedzi, awolicja (brak aktywności i motywacji, niechęć do podejmowania jakichkolwiek działań), spowolnienie ruchowe, mniejsza dbałość o siebie. Wszystkie pojęcia te są szerzej objaśnione w tekście
c/ zaburzenia poznawcze (np. koncentracji i uwagi, trudności z zaplanowaniem najbliższego dnia czy tygodnia itp.)
d/ zaburzenia afektu (nastroju) – wiążące się z przeżyciami psychotycznymi i objawami negatywnymi, np. depresja
e/ objawy dezorganizacji psychicznej, np. procesu myślenia czy zachowania

1. Ryzyko samobójstwa u osób chorych (ok. 10%) jest większe u mężczyzn i u osób w młodym wieku
2. Przyczyny schizofrenii – biologiczne (w tym genetyczne – ok. 60% ryzyka zachorowania drugiego z bliźniąt jednojajowych, o ile zachoruje pierwsze), psychologiczne, społeczne i środowiskowe
3. Kiedy zgłosić się do psychiatry – praktyczne porady: na konsultację do psychiatry należy się zgłosić, gdy wystąpią jakiekolwiek objawy spośród opisanych powyżej lub inne niepokojące symptomy czy zachowania. Podczas konsultacji psychiatrycznej nie zawsze następuje rozpoznanie choroby czy zaburzenia psychicznego.
4. W jaki sposób lekarz rozpoznaje schizofrenię (obserwacja, rozmowa z pacjentem i z rodziną, badania np. neuroobrazowe, czy kwestionariusze, choroby współwystępujące, występowanie zaburzeń psychicznych w rodzinie pacjenta)
5. Leczenie schizofrenii – farmakoterapia, psychoedukacja, psychoterapia, terapia zajęciowa i inne formy terapii (rzadko elektrowstrząsy)
6. Skutki uboczne farmakoterapii w schizofrenii – w szczególności objawy pozapiramidowe: akatyzja (zespół objawów polegający na występowaniu: pobudzenia ruchowego i przymusu bycia w ciągłym ruchu), dystonie (występowanie ruchów mimowolnych powodujących skręcanie i wyginanie różnych części ciała, przez co chory przybiera często nienaturalną postawę), parkinsonizm (zespół objawów typowych dla choroby Parkinsona, takich jak spowolnienie ruchowe, drżenie spoczynkowe, sztywność mięśni, zaburzenia postawy ciała) i dyskinezy (nieskoordynowane, nagłe ruchy obejmujące głównie kończyny oraz głowę, występujące niezależnie od woli: tiki, drżenie, pląsawica czy też dystonia). Wszystkie te pojęcia są szerzej objaśnione w tekście

 I inne, takie jak nadmierne uspokojenie, senność lub nadmierne pobudzenie, napięcie wewnętrzne, zwiększenie masy ciała itp.

1. Schizofrenia jako choroba przewlekła, którą jednak można i należy leczyć w celu uzyskania remisji pełnej lub remisji funkcjonalnej, tj. powrotu do normalnego życia.

Powyższe omówienie służy wyłącznie orientacji w obszernym kilkunastostronicowym tekście. Wszystkim zainteresowanym gorąco polecam przeczytanie go w całości.